Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklehandan bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum zarfında insanoğluın hakikaten nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Adalet kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene salmak, sosyal yaşamın gerçekleşmesini tedariklemek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin karşısına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlaka esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum zarfında insanoğluın çizi ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte tüze, benibeşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini tedariklemek için konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın bütünüdür. Elan yaygın bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş sosyal evetşlakin düzenidir. Ahbaplık Lügat Mealı Ahbaplık kelimesi Arabi “doğruluk” kökünden gelir ve doğruluk kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğruluk” kelimesinin çoğşanlı “beddua’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na bakılırsa tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk medlulında da kullanılır. Uygulayım Mealı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği midein hala doyurucu bir tanım kuruluşlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi zarfında baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri süje vadi kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun porte hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle bir nitelikteki tamam durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık vadiında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları çelmek midein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabil değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasal görüşleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal yaşamı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş zarfında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun kılgın amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum zarfında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun kuruluşsından kaynaklanan ihtiyaçlarını karşılamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal kuruluşsına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine orantılı cereyan etmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de merbutdır; konuşu gereksemelara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir düzenleme altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak gerçek kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Adalet gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında zatî bir özelliği deyimler. Zat her saat haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni yağdırmak uğrunda temelli ve değalışverişmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak nosyonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze vadiında hukuki porte olarak kavil konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideaziz kurallar tamamü olarak tüze, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek yerinde bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; ister mevcut düzeni korumak, gerekse onu değalışveriştirmeyi meşrulaştırmak midein her saat adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta karşımıza yerleşmiş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze medlulında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut tüze düzenlerinin kendisine orantılı olup olmadığı açısından bir porte ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve menfi karşılıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar zarfında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşlakin uyacak, hem de bu sosyal yaşamın barış zarfında sürebilmesi midein bir düzen görünümünü esenlamaya çkızılışacaktır.